Momenteel lees ik de biografie van Hannah Arendt, geschreven door Ann Heberlein. Hannah Arendt was een invloedrijke denker uit de twintigste eeuw. Hannah Arendt vond volgens haar biograaf dat ieder mens de verantwoordelijkheid heeft om te reflecteren op zijn eigen handelen, om te kiezen en om niet alleen maar te gehoorzamen en de kudde te volgen.
Ik haalde de zienswijze van Hannah Arendt aan tijdens een van mijn coachgesprekken. Het grappige is echter dat ik vertelde dat Hannah Arendt dit als de drie verantwoordelijkheden voor leiders zag. En dus niet als verantwoordelijkheden voor ieder mens. Pas toen ik het later nog eens op zocht, kwam ik erachter dat ik Hannah Arendt fout heb geciteerd.
Voor wie gelden deze verantwoordelijkheden?
Dat heeft me wel aan het denken gezet. Kun je van ieder mens verwachten dat hij of zij reflecteert op zijn of haar handelen, dat hij/zij keuzes maakt en dat hij/zij niet alleen maar met de kudde mee loopt? Ik vraag het me af. Bij reflectie op het eigen handelen kan ik me nog iets voorstellen, al is het in een eenvoudige vorm. Maar in hoeverre heeft ieder mens de mogelijkheid om keuzes te maken? Hoe zit dat bijvoorbeeld met mensen die zwaar in de schulden zitten, dementeren of op de vlucht zijn? En wat als ongehoorzaamheid tot gevangenisstraf of erger leidt? Dan kan ik goed begrijpen dat mensen “de kudde volgen”. Eerlijk gezegd vraag ik mezelf af of ik zo dapper zou zijn om ongehoorzaam te zijn als er zulke zware sancties kunnen volgen.
Tegelijkertijd vind ik dat je van leiders wel mag verwachten dat zij handelen volgens de principes van Hannah Arendt. Leiders moeten volgens mij reflecteren op hun handelen en zich bewust zijn van het effect daarvan op hun medewerkers of burgers. Leiders geven de richting aan en hebben de plicht om keuzes te maken, hoe moeilijk die soms ook zijn. En goede leiders hebben de moed om niet altijd gehoorzaam te zijn.
Wat mogen we van leiders verwachten?
De vraag is nu of ik leiders op een voetstuk zet. Waarom verwacht ik van leiders meer dan van andere mensen. Is dat wel terecht? Leiders zijn toch ook maar gewone mensen? Of moeten we het omdraaien en kunnen alleen mensen die reflecteren op hun handelen, keuzes maken en niet automatisch de kudde volgen leiders zijn? Ik ben er nog niet uit en ik ben benieuwd hoe jij daar tegenaan kijkt.
